Nederland moet van het Russische gas af

Hoe veiligheid en energiepolitiek met elkaar verweven zijn, blijkt uit de opgelaaide discussie over Nordstream 2. De gasleiding die door de Baltische zee van Rusland naar Duitsland loopt en bijna klaar is. Met Nordstream 2 wordt de capaciteit van deze route - Nordstream 1 ligt er al sinds 2011 - aanmerkelijk vergroot. Deze enorme inspanning en investering is eigenlijk overbodig want met de bestaande leidingen kan Europa al voldoende worden bevoorraad. Maar de Russen willen hun gas niet via de Oekraïne laten stromen en Duitsland wil met een directe verbindingen haar positie op de Europese energiemarkt versterken. Onbeperkte toegang tot Russische gas is ook nodig om Merkel's Atomausstieg mogelijk te maken.

Nordstream 2 ligt al langer onder vuur. In Europa omdat de Duitse-Russische samenwerking op gespannen voet staat met de Europese inspanningen om een gezamenlijk front te vormen tegen de Russische pogingen om de Europese afnemers uit elkaar te spelen. Vanuit Amerika omdat het vindt dat Europa te afhankelijk wordt van Russisch gas en daarmee minder weerbaar tegen Russische ondermijning en agressie. Het ziet liever dat Europa (duurder) Amerikaans gas koopt dat dan over zee in de vorm van LNG wordt aangevoerd. Ook in Duitsland, ook binnen Merkel's eigen partij CDU, ontstaat nu weerstand tegen afbouw dan wel ingebruikname van Nordstream 2. Na de vergiftiging van de Russische oppositieleider Navalny en de Russische inmenging in Wit-Rusland dreigt de Bondsregering er nu ook openlijk mee. Maar of men doorbijt?

De Nederlandse regering heeft zich indertijd uitgesproken tegen Amerikaanse sancties tegen bedrijven die meebouwen aan Nordstream 2. Dat treft ook de Nederlandse industrie. Inderdaad een onsympathieke manier van met elkaar omgaan onder bondgenoten. Maar Nederland lijkt Nordstream 2 ook te accepteren als onvermijdelijk want het gas moet, nu we ons eigen gas hebben opgestookt, ergens vandaan komen. De rechtse partijen volgen die lijn. Nu kun je die moeilijk als Putin-huggers wegzetten maar het blijft merkwaardig dat ze de Russen zo in de kaart spelen. De Russische federatie heeft de afgelopen decennia heel veel geld verdiend aan de export van olie en gas (in 2016 36% van federale budget). Dat geld wordt gebruikt voor de modernisering van de krijgsmacht, ontwikkeling van "wonderwapens", het bezetten van de Krim, oorlog in Georgië, de Oekraïne, Syrië, het ondermijnen van westerse democratieën en het trekken van een lange neus naar de MH-17 nabestaanden.

Nederland ziet zichzelf als geo-politiek klein-duimpje maar is dat niet als het om energie gaat. Het heeft de grootste oliehaven van Europa en een geweldige gasinfrastructuur. Nederland legt gewicht in de schaal en moet dat gebruiken. Bij het kiezen tussen Amerikaans gas of Russisch gas is de keuze duidelijk. Met name Duitsland heeft lang gedacht dat het verstevigen van de economische banden en de grotere wederzijdse afhankelijkheid Rusland inschikkelijker zou maken. Het tegenovergesteld is waar gebleken. Met al het verdiende geld heeft het revanchisme de wind in de zeilen gekregen. Putin c.s. zullen niet rusten voordat het oude Sovjet imperium is hersteld. Kiezen voor Amerikaans gas voelt nu wellicht als ongemakkelijk zwichten voor “America First”. Maar Trump heeft niet het eeuwige politieke leven en Europa moet voor de lange termijn investeren in goede Atlantische verhoudingen.

Met het afblazen van Nordstream 2 komt de energiezekerheid niet onmiddellijk in gevaar. Maar het zal wel gedoe geven en het transport van LNG uit Amerika is niet overmorgen geregeld. De keuze voor Amerika is duidelijk maar moet ook een extra aansporing zijn voor energie van eigen bodem: duurzame niet-fossiele brandstoffen. En voor Merkel een mooie gelegenheid om nog eens na te denken over de wenselijkheid van de Atomausstieg.