Nieuwe tankervliegtuigen voor de luchtmacht

Bij de kennismaking van Nederland met de JSF afgelopen mei meldde Defensie dat tijdens de trans-Atlantische vlucht de beide toestellen elk tweekeer in de lucht zijn bijgetankt. Het werd gepresenteerd als een knap staaltje planning en organisatie. Dat is het ongetwijfeld. Maar van een afstandje wekt het toch ook verbazing: de JSF heeft veel meer eigen brandstofvoorraad dan zijn voorganger, de F16, maar in een keer de oceaan over, gaat nog steeds niet! Daar zijn weer tankervliegtuigen voor nodig die zelf ook weer veel brandstof gebruiken. 

Zolang jachtvliegtuigen - niet alleen de JSF - een beperkte actieradius hebben, zijn er tankervliegtuigen nodig. Nederland wil, in samenwerking met Luxemburg, de beide tankervliegtuigen van het type KDC-10 vanaf 2020 vervangen door twee Multi Role Tanker Transporter (MRTT) van het type A330, een commercieel type vliegtuig dat bij veel luchtvaartmaatschappijen vliegt. De MRTT versie van de A330 wordt ook al door andere luchtmachten gebruikt. Een mooie gelegenheid om met een nieuw type vliegtuig bij te dragen aan de doelstelling in de Operationele Energiestrategie (OES) om in 2030 tenminste 20% minder fossiele brandstoffen te gebruiken.

Technisch zal het ongetwijfeld kunnen want in de civiele luchtvaart, waar de brandstofkosten erg zwaar op de exploitatie drukken, zijn grote stappen vooruit gezet. Gaat Defensie die mogelijkheden optimaal benutten? Kiest Defensie voor de A330 neo - neo staat voor New Engine Option - die vanaf 2017 beschikbaar is of kiest het voor een van de bestaande motoren? Volgens Airbus gebruiken de nieuwe Rolls Royce Trent 7000 motoren 14% minder brandstof.

Dat nieuwe tankervliegtuigen door toepassing van nieuwe technieken met minder brandstof toekunnen, wil niet zeggen dat dat ook gebeurt. Wanneer de mee te nemen voorraad brandstof toeneemt of de wijze van opereren verandert, kunnen de mogelijke besparingen zo weer teniet worden gedaan. De verleiding is zelfs groot om voor minder zuinige maar goedkopere motoren te kiezen. De nieuwe tankervliegtuigen worden immers in poolverband ingezet zodat de brandstofkosten door alle gebruikers worden gedeeld. Investeren in mogelijk duurdere motoren wordt dan niet zelf zomaar terugverdiend. Waar in de civiele luchtvaart het brandstofverbruik van een nieuw type vliegtuig een grote rol in de besluitvorming speelt, komt het in de board room van Nederland - de Tweede Kamer - niet aan de orde. De brief van de minister over de voorgenomen vervanging geeft er geen enkele informatie over.   

Sinds het aanbieden van de Operationele Energiestrategie aan de Tweede Kamer heeft de minister twee grote materieelprojecten aangekondigd: de vervanging van de onderzeeboten en de vervanging van de tankervliegtuigen. In beide behoeftestellingen ontbreekt de noodzaak om met de nieuwe wapensystemen bij te dragen aan de ambitie in de OES om in 2030 20% minder afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen. Omdat dat dat niet het geval is, is de kans groot dat alle goede wil ten spijt, het brandstofverbruik niet afneemt. Dat zou jammer zijn want nieuwe wapensystemen moeten in brede zin gaan bijdragen aan een veiliger wereld.