Krijgsmacht op hoogspanning

De Internationale Maritieme Organisatie (IMO) en grote havensteden zetten zich al jaren in voor "cold ironing". Daarmee wordt bedoeld dat zeeschepen na binnenkomst overgaan op "stroom van de wal" en hun eigen dieselgeneratoren afzetten. Dat voorkomt veel luchtvervuiling in de toch al zwaar belaste havengebieden. Dat is nog niet zo eenvoudig omdat schepen en kades daarvoor wel de nodige voorzieningen en infrastructuur moeten hebben. Daarbij moet de elektriciteit uit het normale distributienet (380V, 50Hz) eerst worden omgezet voordat het geschikt is voor het gebruik door zeeschepen (440V, 60Hz).

De Nieuwe Haven in Den Helder beschikt al sinds de aanleg in de jaren Vijftig over walaansluitkasten met 440V, 60Hz. Marineschepen gaan na binnenkomst dan ook over op "stroom van de wal". Dat bespaart wachtsvolk en vermindert de onderhoudslast omdat er minder dieselgeneratoren draaien. Bovendien is het centraal opwekken van elektriciteit vaak energie-efficiënter dan de decentrale opwekking aan boord van de binnenliggende schepen. Zeker wanneer gebruik wordt gemaakt van een kracht-warmte station, zoals op de Nieuwe Haven, waar het warme koelwater wordt gebruikt voor de verwarming van een groot aantal gebouwen.

Stroom van de wal heeft veel voordelen maar met het steeds groter worden van de schepen, wordt het trekken en aftuigen van de kabels bij aankomst en vertrek een steeds grotere werklast. Om de grootste schepen (Zr.Ms. Rotterdam. Zr.Ms. Johan de Witt en JSS Karel Doorman) van walstroom te voorzien, zijn 12 manuren en een kraan nodig om de kabels aan boord te krijgen. Sinds kort beschikt de Nieuwe Haven echter over drie aansluitposities waar die schepen kunnen inpluggen op een 6600 Volt (6,6kV) voorziening. Dat is letterlijk "inpluggen" omdat de 32 laagspanningskabels die nu nodig zijn, worden vervangen door één hoogspanningskabel met één stekker; een forse stekker, maar toch. Mooi meegenomen is dat deze schepen zelf een 6,6 kV voortstuwingsinstallatie hebben en dus eigen personeel (werklast nog maar 2 manuur) hebben dat bevoegd is de noodzakelijke handelingen te verrichten.

Het gebruik van de 6,6 kV walaansluiting heeft praktische voordelen maar het gebruik van hoogspanning bij transport van elektrische energie vermindert ook de verliezen. Niet voor niks gebruikt het landelijk hoogspanningsnet een voltage van 380 kV. Kan het gebruik van hoogspanning Defensie ook op andere terreinen helpen energie te besparen en zo bijdragen aan de Operationele Energiestrategie?

Door de Nederlandse Defensie Academie en de Koninklijke Landmacht is enige tijd geleden onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de logistieke "foot print" bij expeditionair optreden te verminderen. Daar is met name ook gekeken naar de mogelijkheden om de energievoorziening energie-efficiënter in te richten. Op grotere kampen (meer dan 250 militairen) staat een paar megawatt (MW) aan geïnstalleerd vermogen en moeten enkele honderden meters worden overbrugd tussen de dieselgeneratoren en de gebruikers. Traditioneel bestaat de energie-infrastructuur op kampen uit een aantal met elkaar verbonden dieselaggregaten en een laagspanningsnet.

Conclusie was dat het de moeite loont om in grotere tijdelijke kampen (gebruiksduur tussen 6 maanden en twee jaar) en semi-permanente kampen (gebruiksduur langer dan 2 jaar) een "power plant" (dieselaggregaten in combinatie met kracht-warmtekoppeling, energie-opslag, gebruik duurzame energie) te bouwen met een hoogspanningsnet. Niet alleen zijn de investeringskosten 50% lager dan bij de aanleg van een laagspanning distributienet maar er wordt ook 25% op de brandstof bespaard. Zo'n energie-infrastructuur moet echter wel door gespecialiseerd personeel van de Genie worden ontworpen, gebouwd en bediend.

Investeren in grotere en efficiëntere energie-opwekking en distributie ligt voor de hand zeker wanneer in de toekomst vanaf dergelijke kampen elektrisch aangedreven voertuigen worden ingezet. Voordeel is dat met het gebruik van dergelijke voertuigen de totale energiebehoefte van het kamp aanzienlijk vermindert. Elektrisch rijden maakt momenteel in de civiele sector een spectaculaire ontwikkeling door. Innovatie en technieken die uiteindelijk ook in het militaire domein hun weg zullen vinden.

Nieuwe "Advanced E-power" is vaak energie-efficiënter dan de gebruikelijke verbrandingsmotor. Relatief zal daarom de vraag naar elektrische energie toenemen ten opzichte van vloeibare brandstoffen voor verbrandingsmotoren. Een ontwikkeling die "elektrificering" wordt genoemd. Om dat mogelijk te maken investeren overheid en netbeheerders momenteel ook veel in de vergroting en verbreding van het landelijk hoogspanningsnet. 

Dat Defensie ook gebruik gaat maken van hoogspanning voor transport en distributie van grotere elektrische vermogens, past daarom in een veel bredere ontwikkeling.