De Defensievisie 2035 is alleen zinvol als....?

Als het om de toekomst van Defensie gaat, denkt Minister van defensie Bijleveld graag langs lange lijnen. Welke dat zijn, is nog onduidelijk. Ze houdt haar kaarten tegen de borst. Maar wat is het nut van een Defensievisie aan het einde van Rutte 3? Niemand zit te wachten op een politiek testament dat na de verkiezingen waarschijnlijk snel in de onderste la verdwijnt. Het heeft alleen zin wanneer de krijgsmacht groeit in een richting die politiek breed wordt gedeeld. Of het nieuwe kabinet nu Rutte 4, Asscher 1 of Klaver 1 wordt. Ook belangrijk om perspectief te houden op de verhoging van het defensiebudget naar 2% van het BBP. Maar is er een onderwerp dat onontkoombaar is voor de toekomst van de krijgsmacht; voor zowel links als rechts?  

Fort Europa begint onder leiding van Frankrijk en Duitsland vorm te krijgen. De vestingmuren worden hersteld. Met nieuw geschut op de torens en voldoende manschappen op de wallen. Europa is historisch en cultureel een vaste waarde en economisch een “powerhouse”. Kortom, Europa kan zijn plaats tussen de andere wereldmachten opeisen. Het heeft echter een strategische kwetsbaarheid: voor haar energievoorziening is het afhankelijk van haar tegenstrevers. Een ongemakkelijke situatie temeer nu Putin in het Midden-Oosten het machtsvacuüm opvult dat Amerika laat ontstaan. Ook chantabel omdat de beschikbaarheid van ruwe olie afneemt en duurzame alternatieven nog onvoldoende voorhanden zijn. Daarbij komt dat Rusland het Westen onder druk zet met een krijgsmacht die grotendeels wordt gefinancierd met geld uit Europa. Geld dat wordt verdiend met de export van olie en gas.  

Defensie is zich waarschijnlijk wel bewust van die gevaren. Maar er naar handelen, is nog een andere zaak. Zowel beleidsmatig als besluitvaardig maakt men er nog weinig werk van. De nieuwe Defensie Energie en Omgeving Strategie (2019) is een afgezwakte versie van de Operationele Energiestrategie (2016). Defensie investeert ook nu nog in nieuwe wapensystemen die meer brandstof gebruiken dan de wapensystemen die ze vervangen. Het totale brandstofverbruik zal de komende jaren dan ook eerder toe- dan afnemen. Daarbij komt dat ook Defensie zich moet voegen naar klimaatwet en klimaatakkoord. In dat licht bezien, schieten die eigen beperkte doelstellingen – in 2030 20% minder afhankelijk van fossiel - zelfs ernstig te kort. Defensie moet als veruit de grootste gebruiker van brandstof bij de overheid, gewoon leveren en niet als zwartrijder profiteren van de inspanningen van anderen om klimaatverandering tegen te gaan. 

De wereldwijde inzet om klimaatverandering tegen te gaan, dwingt landen om steeds minder fossiele brandstoffen te gebruiken. Geen eenvoudige opgave maar met het bijkomende voordeel dat Europa daarmee voor haar energie minder afhankelijk wordt van dubieuze regimes. Wat nationaal geldt, geldt ook voor de krijgsmacht: de overgang van fossiel naar duurzame alternatieven is een onontkoombare lange lijn. Maar de opgave is breder dan alleen andere brandstoffen. Het vraagt om nieuwe wapensystemen die inherent minder brandstof gebruiken dan de huidige. Met moderne technieken en andere logistieke ketens. En met ook de noodzaak om voor die middelen nieuwe doctrines en tactieken te ontwikkelen. Opdat we militair wel de overhand kunnen houden.  

Als de minister geen oog heeft voor die fundamentele veranderingen -  en helaas, alles wijst daar op - komt de Defensievisie 2035 vermoedelijk niet verder dan “meer van hetzelfde” en “doorgaan op slagroeier”. Dan is het verspilde moeite en kan ze er beter van afzien. Daar zit aan het einde van Rutte 3 niemand op te wachten. Maar..., als Commissaris van de koning was de minister indertijd een aanjager van de groene investeringsagenda van de decentrale overheden. Wie weet pakt ze die draad weer op en gaat de Defensievisie 2035 toch nog een blijvende betekenis krijgen.