De energiebalans 2014 en "volle kracht vooruit" in 2015

De wereldeconomie is verslaafd aan fossiele brandstoffen en de beschikbaarheid van voldoende en betaalbare olie en gas wordt steeds belangrijker. Hoewel er momenteel meer olie op de markt komt dan dat er vraag is, zal er onvermijdelijk weer krapte ontstaan. Het Internationale Energie Agentschap (IEA) waarschuwt immers dat de vraag de komende jaren blijft toenemen. Daar kunnen de oliecowboys van de schalievelden uiteindelijk ook niet tegen op pompen; zeker niet bij een prijspeil van 70$ per vat (prijspeil december 2014). De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans waarschuwde in zijn H.J. Schoo-lezing 2014 dat "energie" Europa's grootste strategische kwetsbaarheid is. Om dat laatste Europa nog eens in te wrijven schrapte President Putin onlangs de South-Stream gasleiding die gas vanuit Rusland naar Zuid-Europa zou moeten transporteren. 

Defensie zelf is ook strategisch kwetsbaar omdat moderne wapensystemen erg veel energie gebruiken. Bij expeditionaire inzet staat of valt een succesvol optreden met de ononderbroken aanvoer van veel en erg dure brandstof. Bij Defensie bestaat dat besef maar het is niet eenvoudig de trend naar steeds grotere, zwaardere, snellere en meer energie gebruikende wapensystemen te keren.  

Kortom voldoende reden om aan het einde van 2014 de "energiebalans" op te maken.

In de brief aan de Tweede Kamer van 3 april 2014 over de Defensie Industrie Strategie geeft de minister van Defensie een overzicht van de vergroenings- en verduurzamingsprojecten. Op het gebied van infrastructuur probeert Defensie waar mogelijk aan te sluiten bij energieprojecten van derden zoals bij de ontwikkeling van lokale stadsverwarming. De nieuw in Vlissingen te bouwen Michiel Adriaanszoon de Ruyterkazerne zal energieneutraal worden gebouwd en het nieuwe Nationaal Militair Museum in Soesterberg zal van zonnepanelen worden voorzien. Daarnaast worden tal van kleinere verbeteringen doorgevoerd zoals het installeren van nieuwe energiezuiniger verwarmingsketels en toepassing van LED-verlichting bij start-en rolbanen. Daarenboven neemt Defensie deel aan een aantal rijksbrede studies naar toepassing van duurzame energie op overheidsterreinen. Hoewel dit niet in de brief wordt vermeld, produceert Defensie met windmolens en zonnepanelen circa 5% van de eigen elektrische energie. 

Volgens de brief streeft Defensie de komende jaren naar het verminderen van de energie-afhankelijkheid bij het operationele optreden om zodoende de afhankelijkheid van beschikbare brandstof te beperken. In de brief wordt daarbij gewezen op de DMP-projecten mobiele energievoorziening, vervanging operationele wielvoertuigen en hybride sleepboten waar duurzaamheid een belangrijke rol speelt. Daarenboven lopen er twee CODEMO-projecten: fuel cell en de waste energy recovery generator (WER).

In welke mate die DMP-projekten aan de vermindering van het energiegebruik gaan bijdragen, is onduidelijk. Het zijn slechts drie van de bijna 70 projecten in het Materieelprojectenoverzicht 2014 (MPO 2014). De kans is groot dat de besparingen die bij deze drie projecten worden gerealiseerd teniet worden gedaan door projecten waar men nog te weinig oog heeft voor vermindering van het energiegebruik.      

Voor een van de grootste gebruikers van energie in Nederland - Defensie gebruikt ongeveer 0,5% van de totale Nederlandse energie - lijken de maatregelen nogal karig en enigszins bij elkaar gesprokkeld. Leidt het ook tot meetbare resultaten?

Informatie over het energiegebruik bij Defensie is schaars. Volgens het Defensie Jaarverslag 2013 is de in 2009 ingezette lichte daling van het energiegebruik inmiddels afgevlakt. De (nationale) doelstelling van 2% energiebesparing per jaar wordt dan ook niet gehaald. Het jaarverslag laat echter onvermeld dat de bereikte (beperkte) energiebesparing hoogstwaarschijnlijk meer het gevolg is van het afstoten van onroerend goed en het uit dienst stellen van wapensystemen dan een gevolg van effectief beleid. Dat voorspelt niet veel goeds nu Defensie weer meer financiële armslag krijgt. 

Daar waar Defensie in de bebouwde omgeving gehouden is aan nationale regelgeving, ontbreekt het in het operationele domein nog aan een strategie en concrete doelen. In de toelichting op de Defensiebegrotingen 2013 en 2014 werd een Operationele Energie Strategie aangekondigd. Inmiddels twee jaar later is die Operationele Energie Strategie er nog steeds niet.

Van 11 tot 14 november 2014 organiseerde het NATO Energy Security Centre of Excellence in Vilnius "IESMA 2014". Een conferentie en tentoonstelling over nieuwe technieken en concepten om het gebruik van energie door wapensystemen te verminderen. Wat Nederlandse deelnemers opviel was dat veel bondgenoten al een energiestrategie hebben en ambiteuze programma's uitvoeren om Defensie te verduurzamen en de krijgsmacht minder afhankelijk te maken van fossiele brandstoffen. Nederland lijkt daar bij achterop te raken.

Hopelijk verschijnt binnenkort de langverwachte Operationele Energie Strategie. Defensie kan dan in 2015 met "volle kracht vooruit" om bij operationeel optreden minder afhankelijk te worden van de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen.