In het belang van Nederland: Zr. Ms. Helios

Op Prinsjesdag is de Defensienota "In het belang van Nederland" verschenen. De Minister heeft er begrijpelijkerwijs niet de handen voor op elkaar gekregen. Defensie gaat de volgende ronde van bezuinigen en afslanken in. De Minister pleit weliswaar voor een financieel en operationeel "duurzame" krijgsmacht maar geeft daar weinig handen en voeten aan. In ieder geval niet in de zin dat Defensie zich voorbereidt op een toekomst waar vloeibare fossiele brandstoffen schaars en duur worden.

Het niet in de vaart brengen van het Joint Support Ship Karel Doorman wordt verzacht door de aankondiging dat Defensie een eenvoudiger en goedkoper bevoorradingsschip zal verwerven. Daarmee kan Defensie invulling blijven geven aan bevoorrading op zee; een onlosmakelijk onderdeel van de maritieme basiscapaciteiten. Met het ontwerpen en bouwen van een nieuwe tanker kan Defensie ook inspelen op de aangekondigde Operationele Energie Strategie (OES).

Door internationale en regionale regelgeving wordt de schadelijke uitstoot door scheepsmotoren (NOx, SOx en roetdeeltjes) steeds verder aan banden gelegd. De International Maritime Organisation (IMO) werkt ook aan richtlijnen om schepen energie-efficiënter te maken en daarmee de CO2 uitstoot te verminderen. Dat laatste is juridische en organisatorisch een lastig en moeizaam proces. Technisch gezien zijn er echter tal van mogelijkheden om toekomstige schepen minder brandstof te laten gebruiken.

Dat geldt ook voor marineschepen. In 2009 is door de European Defence Agency (EDA) een studie gepubliceerd naar de "overall platform energy efficiency" van marineschepen waaronder tankers. Met een juiste combinatie van technische disciplines (hull efficiency, hydrodynamic design, prime movers, electrical transmission, waste-heat recovery) zijn aanzienlijke verbeteringen mogelijk. De Minister wil Defensie financieel en operationeel duurzaam maken. Als in de behoeftestelling voor de nieuwe bevoorrader wordt bepaald dat het nieuwe schip bijvoorbeeld 15% energie-efficiënter moet zijn dan haar directe voorganger (Zr.Ms. Amsterdam) dan wordt een belangrijke stap vooruit gezet.

Energievoorziening bij rampen  

Door klimaatverandering zal de wereld vaker met natuurrampen te maken krijgen. Zelfs in landen met een moderne infrastructuur duurt het vaak weken voordat de energievoorziening weer op orde is. In landen die daarover niet beschikken is het langdurig ontbreken van licht en kracht een beperkende factor bij noodhulp en wederopbouw. Een toekomstige bevoorrader kan niet alleen hulpgoederen leveren maar ook voorzien in een snel beschikbare middelgrote energiecentrale wanneer het schip beschikt over een dieselelektrisch voortstuwing en een walaansluiting waarmee het hele vermogen kan worden afgegeven. Met het koelwater van al die dieselmotoren kan relatief goedkoop grote hoeveelheden drinkwater worden gemaakt. Daarmee kan in een andere essentiële, en bij rampen vaak ontbrekende, levensbehoefte worden voorzien.

Varen op duurzame energie is met de huidige stand van de techniek niet voor de nieuwe tanker weggelegd. Op zee en binnenliggend kan een nieuwe tanker met duurzame energie wel voor een deel in de "hotelservices" voorzien. Het is een groot platform met veel oppervlak om maximaal wind en zon te "oogsten" met verticale windturbines, zonneboilers, zonnecellen en zonnelichtkokers. Het schip vaart in gebieden of bezoekt havens waar veel zonne-energie beschikbaar is en/of waar het hard en veel waait. Een schip heeft van nature de technische infrastructuur (leidingsystemen, netwerken, omvormers, batterijen etc.) om die duurzame energie optimaal te benutten. Dat levert energie op die waarschijnlijk veel goedkoper is dan de zelf met generatoren opgewekte of via de walaansluiting verkregen kilowatts; zeker wanneer je rekent met de "Fully Burdened Costs of Energy (FBCE). Als deze technieken worden gerealiseerd, wordt de "duurzame" krijgsmacht waar de Minister naar toe wil ook nog een beetje groen.     

De nieuwe bevoorrader gaat voorzien in een essentiële maritieme behoefte. Ontwerp en bouw bieden ook de mogelijkheden een schip aan de vloot toe te voegen dat inspeelt op de onvermijdelijke veranderingen op de energiemarkt. Een schip waar de Nederlandse kennisinstituten en industrie hun aanzienlijke kennis en kunde op het gebied van nieuwe en duurzame technieken in kunnen verwerken. Om die ambitie te prikkelen zou het schip na haar (naar nachtelijke hemellichamen genoemde) voorgangers Poolster en Zuiderkruis, naar de zon moeten worden genoemd: Zr. Ms. Helios.