In de meterkast van Defensie

In het Jaarverslag Defensie 2013 wordt geconstateerd dat de jaarlijkse energiebesparing van 2% bij onroerend goed (en dienstauto's), gemeten vanaf 2009, niet wordt gehaald. Echter, in het Jaarverslag Defensie 2014 wordt verrassend gemeld dat het energiegebruik onroerend goed met maar liefst 7,8% is gedaald en dat de doelstelling, een jaarlijkse vermindering van 1,5% (?) gemeten over de afgelopen 5 jaar, ruim wordt gehaald. 

Dat is een mooi resultaat en de vlag kan uit. Het wekt wel verbazing dat het Jaarverslag Defensie 2014 dit mooie en onverwachte resultaat niet verder toelicht. Zijn die mooie besparingen te danken aan een structurele verbetering van bestaande gebouwen, het afstoten van verouderde complexen, de introductie van energiezuinige nieuwbouw? Of gewoon het gevolg van het kleiner worden van de krijgsmacht en de navenante afstoting van een groot aantal complexen? Wellicht een andere administratieve manier van het registreren van het energiegebruik? Het zou zo maar kunnen dat Defensie het zelf ook niet precies weet.

Om gericht energie te kunnen besparen, moet een organisatie beschikken over een registratiesysteem dat de energiestromen volgt van inkoop tot verbruik. Alleen wanneer je weet hoeveel energie je gebruikt, welke vormen van energie dat zijn, door wie ze worden gebruikt en door welke factoren dat gebruik wordt beïnvloed, kun je beleid ontwikkelen en maatregelen nemen. Hoe zit het met het gebruik van gas en elektra?

Het Rijksvastgoedbedrijf is bij de Rijksoverheid Categoriemanager Energie. In vier kavels: defensie, justitie, Rijkswaterstaat en overige wordt de levering van gas en elektra aan de overheid geveild. Momenteel heeft Defensie een tweejarig contract met DELTA voor de levering van elektra en met ENECO voor levering van gas. Om meer zicht te krijgen op waar en waarvoor elektra en gas worden gebruikt, heeft Defensie de komende 8 jaar een contract gesloten met het bedrijf Ebatech. Het bedrijf installeert daarvoor momenteel op 200 grotere defensieobjecten nieuwe hoofdmeters. Op ongeveer 100 kleinere defensieobjecten wordt dat door de netbeheerders gedaan. Met die nieuwe slimme meters kan het verbruik per locatie en tijdsinterval nauwkeurig in beeld worden gebracht. Die data wordt aangeleverd aan het Energie Distributie Bedrijf (EDB), onderdeel van het Marine Instandhoudingsbedrijf, in Den Helder.

Annette Valent is hoofd van het EDB en legt uit waarom het EDB dat voor heel Defensie doet en waarom een centrale bewaking van het gebruik van elektriciteit en gas zo belangrijk is. Het EDB is een professionele organisatie die in Den Helder de schepen en walinstellingen van elektriciteit en warmte voorziet. Het opereert en beheert daartoe een kracht-warmte centrale en eigen elektriciteits- en warmtenetten. We hebben dus ervaring met het leveren van energie en met de energiemarkt en zijn daarom goed in staat om te beoordelen of de gecontracteerde energieleveranciers aan hun verplichtingen voldoen. Sinds we voor de hele defensie-organisatie het gebruik van elektriciteit en gas bewaken, besparen we gemiddeld 1,5 mln € per jaar door de facturen van de energieleveranciers kritisch en met verstand van zaken tegen het licht te houden. Daarnaast helpt het Defensie om de juiste macrogegevens te presenteren voor het Jaarverslag Defensie.

"Smart metering", het gebruik van die slimme meters, maakt het ook mogelijk gericht in te grijpen daar waar door gewoonte, verspilling of verouderde infrastructuur nodeloos energie verloren gaat. Daarvoor is volgens Ron Put, hoofd vakgroep bedrijfsvoering bij het EDB, wel "onderbemetering" nodig. Meters die na de hoofdmeters nauwkeuriger het energiegebruik in afzonderlijke gebouwen en werkplaatsen registreren. In de regio Den Helder, het voorzieningsgebied van het EDB, is al een hoge mate van onderbemetering gerealiseerd.

Dat leidt soms tot aanzienlijke besparingen die niets kosten. Zo bleek bij een analyse van het energiegebruik op de Marinekazerne Erfprins dat het bedrijfsrestaurant door de week en in de weekenden evenveel energie gebruikte. Ondanks dat in het weekend het bedrijfsrestaurant niet wordt gebruikt, ging de luchtbehandeling aan alsof er voor honderden mensen werd gekookt. Enkele eenvoudige aanpassingen van de tijdklokken, zoals je dat thuis ook doet met de instelling van je CV, waren voldoende om het energiegebruik stevig te verminderen. Defensie heeft volgens Ron wel de intentie om ondermetering defensiebreed uit te rollen maar wanneer dat gaat gebeuren is nog onduidelijk.

Successen die we boeken, zijn volgens Ron echter nu nog teveel afhankelijk van de betrokkenheid en inzet van individuele commandanten en medewerkers. Het zou helpen wanneer Defensie met een gerichte campagne het personeel zou aanzetten minder energie te gebruiken en om energieverspilling aan te pakken. 

Het centraal bewaken van de de energie voor de normale bedrijfsvoering (gas en elektra) is belangrijk maar dat geldt ook voor de operationele energie. Zelfs van groter belang omdat de krijgsmacht te allen tijde moet kunnen beschikken over voldoende brandstof, cruciaal voor de operationele inzet en het voortzettingsvermogen. Toch gaat het artikel "In de meterkast van defensie" alleen over gas en elektra en niet over operationele energie. De reden is simpel: defensie heeft geen "meterkast" voor operationele energie.