Duurzaamheid biedt ook veiligheid

In het prachtige boek "De Zijderoutes" schrijft de Britse historicus Peter Frankopan een geschiedenis over de conflicten tussen Oost en West. Die draaien volgens hem al sinds de Romeinse tijd vaak om handelsbelangen en handelsroutes: producten zoals tarwe, zijde, pelzen, slaven, goud en zilver, specerijen en olie. De strijd om olie begon volgens Frankopan na de ontdekking van dit "vloeibaar goud" in Perzië in het midden van de negentiende eeuw en duurt onverminderd voort.

Het Westen had tot de val van de sjah in 1979 de overhand maar daarna draaiden de rollen om. Wellicht een rechtvaardige correctie op de mondiale krachtsverhoudingen maar de wereld is er niet veiliger op geworden. De prijs van ruwe olie bereikte in 2014 een recordhoogte van 147 $ per vat. Wie bezorgd is over de Russische herbewapening en schrikt van de wonderwapens die Poetin regelmatig aankondigt, moet bedenken dat die grotendeels zijn gefinancierd met geld uit de export van olie en gas aan het Westen. Dat geldt ook voor wie wakker ligt van de ontwrichting en de meedogenloze strijd in het Midden-Oosten met migratie en politieke islam tot gevolg. Het draait om olie. Op de keeper beschouwd heeft het Westen zelf deze instabiliteit betaald.

Maar ook de olie-exporterende landen hebben niet alle troeven in handen. In 2014 stortte de prijs van ruwe olie plotseling in. Of het nu de schalieolie revolutie was of "duistere" westerse machinaties, de sellers market werd plotseling een buyers market. Waar eerst de olie-importerende landen elke prijs wilden betalen om hun economie draaiend te houden, zijn de olie-exporterende landen nu bereid met hun prijs te zakken om hun marktaandeel te houden. Nodig om hun regime in het zadel te houden. Een relatief lage prijs voor ruwe olie is de beste garantie dat Poetins wonderwapens niet van de tekentafel komen en de sjeiks in toom worden gehouden.

Maar de markt gaat onherroepelijk weer kantelen. De mondiale behoefte aan energie blijft toenemen terwijl de olievoorraden afnemen en er structureel te weinig wordt geïnvesteerd in het vinden en ontginnen van nieuwe bronnen. De markt lijkt die kant al weer op te wijzen. De olie-exporterende landen zullen dan weinig consideratie met hun klanten hebben en de verloren inkomsten zo snel mogelijk weer goed willen maken. De overmoed van de Russen, Saudiërs en Iraniërs is beangstigend en wekt de indruk dat ze denken aan het langste eind te trekken.

Er is maar één manier om te voorkomen dat de prijzen weer omhoogschieten. Het Westen moet het energiegebruik verminderen, innoveren en meer duurzame energie op de markt brengen dan dat het aanbod van ruwe olie afneemt: noem het de energiewedloop. De in Nederland voorziene klimaatwet is daarom van groot belang voor onze veiligheid. Haast is geboden want voorlopig neemt het aandeel duurzame energie maar langzaam toe. Dat moet veel sneller om de olie-exporterende landen tenminste nerveus te maken: dat ze wel eens met hun olierijkdom zouden kunnen blijven zitten. Dat alleen al zal tot meer samenwerking en minder confrontatie leiden.  

Het besef dat klimaatverandering en veiligheid nauw met elkaar verbonden zijn, overstijgt traditionele links-rechts tegenstellingen. Voor een breed draagvlak van de klimaatwet helpt het deze aan te vullen met een veiligheidsdeel. In dat veiligheidsdeel moet worden ingezet op een politiek-economische herorientatie van oost-west naar noord-zuid. Naar die gebieden en regio’s die potentieel veel duurzame energie aan Europa kunnen leveren. Bovendien moet het voor een nieuwe krijgsmacht zorgen. Extra investeringen zijn nodig om wapensystemen te ontwikkelen die minder fossiele brandstoffen gebruiken dan de wapensystemen die ze vervangen: weg van de grondstof waarover we zelf niet beschikken maar onze tegenstanders wel. 

Opiniestuk van Marcel Hendriks dat op 13 november is gepubliceerd in Trouw.