Het IPCC-rapport vraagt om een nieuwe Defensienota!

Het laatste klimaatrapport dwingt Defensie om keuzes te maken.

Het onlangs gepubliceerde IPCC klimaatrapport liegt er niet om. Klimaatverandering is niet iets wat er aan zit te komen, maar al daadwerkelijk om zich heen grijpt. Met ernstige gevolgen voor ons welbevinden en onze veiligheid. Daar heb je eigenlijk ook geen rapport voor nodig. Het manifesteert zich wereldwijd en bij ons voor de deur: bosbranden, overstromingen en temperatuurrecords. Minister-president Rutte onderkent de gevaren en wijst op de noodzaak ons aan de klimaatakkoorden te houden. Verstandig gesproken, maar misschien moet hij beginnen de minister van Defensie eens op het matje te roepen. De beide bewindslieden hebben er de laatste jaren alles aan gedaan om de doelstelling van hun voorgangster, 20% minder afhankelijk van fossiele brandstoffen in 2030, uit de boeken te krijgen. Naar eigen opgave gaat defensie de komende jaren juist méér (fossiele) energie gebruiken in plaats van minder. In dit tijdsgewricht onacceptabel.

Maar hoe moet het anders?

De Commandant Landstrijdkrachten stelde onlangs dat de energietransitie niet alleen een opdracht is, maar ook een overtuiging: "We moeten dus omschakelen en onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Tegelijkertijd moeten we we invulling geven aan de capaciteitsdoelstellingen van de NAVO om opgewassen te zijn tegen de problemen van 'nu' en de nabije toekomst."  Daar valt weinig op af te dingen. Maar hoe doe je dat? Enkele gedachtelijnen.

• Begin met een nieuwe Defensienota. In de huidige Defensievisie 2035 wordt klimaatverandering maar één keer terloops genoemd. Maar hoe Defensie gaat bijdragen aan de nationale doelstelling om klimaatverandering tegen te gaan, is volstrekt onduidelijk. Wie de Defensievisie 2035 leest, krijgt de indruk dat Defensie toch een wat in zichzelf gekeerde organisatie is; met weinig gevoel voor wat er in de samenleving leeft. Dus de hoogste tijd voor een Defensienota die als leidraad heeft: Geen veiligheid zonder klimaatveiligheid.

• Neem afstand van de misvatting dat de techneuten de energietransitie wel voor je gaan oplossen. De techniek kan de energietransitie faciliteren, maar blijft daarbij gebonden aan de beperkingen van de wetten van de fysica en de thermodynamica. Om echte stappen te kunnen zetten, zijn operationele powerlifters nodig. Mannen en vrouwen met de intellectuele bagage om na te denken over winnende strategieën, tactieken en middelen die inherent minder brandstof gebruiken dan de wapensystemen die we daar nu voor gebruiken, of denken nodig te hebben.

• Stel harde (energie) eisen aan het ontwerp van nieuwe wapensystemen.  Mobiliteit, industrie en gebouwde omgeving zijn tegenwoordig al een stuk energie-efficiënter dan vroeger. Dat is niet vanzelf gegaan maar ondanks veel tegenwind, afgedwongen met wet- en regelgeving. Wapensystemen vallen niet onder die wet- en regelgeving met als gevolg dat ze zijn achtergebleven, en onnodig veel brandstof gebruiken. Defensie en de industrie omarmen nog teveel don't ask, don't tell waardoor brandstof besparende oplossingen, die commercieel al beschikbaar zijn, te vaak niet van de tekentafel komen.

• Organiseer tegenspraak. De krijgsmacht is van nature hiërarchische georganiseerd. Daar ontleent het ook voor een groot deel zijn kracht aan om operationeel slagvaardig te kunnen zijn. Maar snoert ook de mond van kritische geesten die van binnen- of van buitenaf voor de broodnodige vernieuwing kunnen zorgen. Als je als defensie holistisch wilt zoeken naar oplossingen die je niet onder handbereik hebt,  ga dan ook in gesprek met de mensen die "er de ballen verstand van hebben". Graag wel met een beetje intelligente en evenwichtige mensen. Maar die zijn ook buiten defensie te vinden.

• Maak inzichtelijk waar de brandstof nu aan opgaat. Defensie is een van de grootste gebruikers van fossiele brandstoffen en veruit de grootste bij de Rijksoverheid. Weten waar dat aan opgaat, is de eerste stap bij het vinden van 'laag hangend fruit'. Maar ook van belang om structureel het brandstofgebruik terug te dringen. Want om de eigen doelstelling om in 2030 20% minder afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen, te realiseren, is het nodig dat nieuwe wapensystemen inherent minder brandstof gebruiken dan de wapensystemen die ze vervangen. Maar dan moet je wel weten waar de grootste slagen te maken zijn.     

En anders?

Maar begin met een nieuwe Defensienota. De huidige Defensievisie 2035 schiet ernstig tekort omdat het voorbij gaat aan klimaatverandering als wellicht grootste bedreiging voor onze veiligheid en welbevinden. En daarmee ondermijnt het op den duur, de rechtvaardige eis om het Defensiebudget te laten groeien naar 2% BBP. Werk aan de winkel voor de nieuwe minister van Defensie.